Maiak

M A I A K

Maien lurraldeak Amerikan kokatuak zeuden Mesoamerika zen izena, gaur egungo Amerika zentrala. Baina batez ere Guatemalan, Belizen, Honduras, El salvador eta Mexikoen hegoaldean. Eta 3000 urte egon zinen.

1000. urtetik k.a. 320. urtera k.o. maien kultura, hizkuntza, herria eta munduko hiri garrantzitsuak agertzen dira. Garai hartan Aldi Preklasikoa edo Aldi nekazaria deitzen zen. Maiak herri asko osatzen zuten, adibidez, Olmekak. Arkeologo batzuk esaten dute Maien kultura osatzen zuten herriak, guztiak zeukan jatorri berdina. Maiak oso onak ziren lurra lantzen, eta artoa, fréjol eta kalabaza batez ere. Hori dela eta Aldi nekazaria deitzen da. Tehotihuacan izan zen Maiaren hiririk garrantzitsuena, botere militarra eta kulturala baitzuten.

Maien bukaera ez dago oso zihur baina NASA-ko ikertzaile batzuk esated dute berak egin zituztela. Esaten dute beraiek, beste herri bezalak, deforestazio kausatu zuten eta horrez gain lehorte gehiago zeuden, tenperatura gora agin zuen eta janaria gutxiago joan zen, maiak desagertu ziren.

Beste jende esaten dute maiak ez dutela desagertu, eta bere “desagerpena” esaten da Espainiako esploratzaile etorri zuenean. Orain ere badaude maien jendea baino oso gutxi eta horregatik ez dute nahi onartzea herri indigenak.

Maien ekonomia:

Maien ekonomiaren basea nekasaritza zen eta artoa, frejoleak landatzen zuten. Lan egiten zuten urtean lau hilabeteak eta lurrak biratu behar zuten ondo landatzeko. Horrez gain landatzen zuten barazki asko, fruitu asko, animaliak ehizatzen zuten, eta itasoan, aintziretan eta ibaietan arrauntzen zuten. Erregio desberdinetan, produktuak desberdinak ziren, orduan, merkataritza asko zegoen. Maiak lortu zituztena aurretik jakin lurren mugimenduak eta izarren mugimenduak. Matematikari ezker.

Hau da Maien zenbakiak.

...