Espacios maya
anyi07Trabajo9 de Septiembre de 2015
1.353 Palabras (6 Páginas)218 Visitas
Espacios en MAYA
ESPAÑOL
- El alfabeto maya como ambiente alfabetizador dentro de tu aula.
Ejemplo: “El tendedero”.
[pic 1]
Palabras en orden alfabético en Maya:
A= Abal (ciruela) O= On (aguacate) Y= Ya´axche´ (ceiba)
B= Baj (tuza) P= Péepen (mariposa)
C= Chab (oso hormiguero) P´= P´aak (tomate)
Ch´= Ch’oom(zopilote) R= P´uurux (barrigón)
E= Ek (variedad de vispa) S= Suum (soga)
I= Ich (ojo) T= Turix(libélula)
J= Jub (caracol de mar) T´= T´u´ul (conejo)
K= Kool (milpa) Ts= Tseem (pecho)
K´= K´áan (hamaca) Ts´= Ts´oon (fusil o rifle)
L= Lool (flor) U= Uk´ (piojo)
M= Miis (gato) W= Weech (armadillo)
N = Nal (elote) X= Xamach (comal)
Vocales en Maya:
Lo siguiente también forma parte del alfabeto maya (consultar anexo 1 vocales)
Simples | Largas bajas | Largas altas | Glotalizadas | Rearticuladas |
A | Aa | áa | a´ | a´a |
E | Ee | ée | e´ | e´e |
I | Ii | íi | i´ | i´i |
O | Oo | óo | o´ | o´o |
U | Uu | úu | u´ | u´u |
- La caja de palabras. Utilizando tarjetas con alguna imagen y el nombre en maya, es recomendable hacer imágenes de cosas o animales que los niños conozcan o que tengan en comunidad, al reverso de la tarjeta traducir la frase en español. Ejemplo:[pic 2][pic 3][pic 4][pic 5][pic 6][pic 7][pic 8][pic 9]
[pic 10][pic 11][pic 12][pic 13][pic 14][pic 15][pic 16]
[pic 17]
CONSULTAR ANEXO 1 VOCALES :
A= Abal (ciruela) O= On (aguacate)
AA= AAk´(lengua) OO= OOk (pie)
ÁA= ÁAkach (tábano) ÓO= XÓOLTE´ (bastón)
A´A= JA´AS(plátano) O´O= YO´OM (estar embarazada)
A´= JA´ (agua) O´= TSO’ (pavo o guajolote)
E= Ek (variedad de vispa) U= Uk´ (piojo)
EE= EEk´ (estrella) UU= PUUT (papaya)
ÉE= ÉEk´ (negro o sucio) UU= PUUT (papaya)
E´E= ME´EX (bigotes) U´U= BU´UL (frijol)
E´= JE´ (huevo) U´= K´U´ (nido)
I= Ich (ojo)
II= IIk (chile)
ÍI= MÍIS (escoba)
I´I= IXI´IM (maíz)
I´= SI´ (leña) Los colores (Boonilo’ob)
Sak | Blanco | |
Boox | Negro | |
Ya’ax | Verde | |
Chak | Rojo | |
K’an | Amarillo | |
Ch’ooj | Azul | |
Chak-K’an | Anaranjado | |
Samalchac | Rosado | |
Chob | Violeta | |
Sak boox | Gris | |
Chak chob | Morado | |
Box ch’ooj | Azul fuerte | |
Len ya’ax | Verde fuerte |
MATEMATICAS
- Los números en maya.
Numero | Nombre |
1 | Jun |
2 | Ka’a |
3 | O´ox |
4 | Kan |
5 | Jo’o |
6 | Waak |
7 | Uuk |
8 | Waxak |
9 | Bolon |
10 | Lajun |
11 | Buluk’ |
12 | Laj ka’a |
13 | O’ox lajun |
14 | Kan lajun |
15 | Jo’o lajun |
16 | Waaklajun |
17 | Uuklajun |
18 | Waxakajun |
19 | Bolon lajun |
20 | Jun k’áal |
30 | O’ox k’áal |
40 | Ka’a k’áal |
50 | Jo’o k’áal |
60 | Oox k’áal |
70 | Uuk k’áal |
80 | Ka n k’áal |
90 | Bolon k’áal |
- La fecha en maya (U k’iinil ich maya t’aan)
U noj kaaji Peto tu lu’umil Yucatán tu k’iinil lunes kan tu wíinalil junio tu ja’abil 2013.
La gran ciudad de peto en la tierra de Yucatán en el día lunes 4 en el mes de junio en el año 2013.
CIENCIAS NATURALES
- Las partes del cuerpo humano[pic 18]
[pic 19][pic 20]
[pic 21][pic 22]
[pic 23]
[pic 24][pic 25]
[pic 26]
[pic 27]
[pic 28]
[pic 29][pic 30]
[pic 31]
[pic 32][pic 33][pic 34][pic 35][pic 36][pic 37][pic 38]
- Los Puntos cardinales
[pic 39]
[pic 40]
[pic 41][pic 42][pic 43]
[pic 44][pic 45]
[pic 46][pic 47]
[pic 48]
Palabras en español | Significado en lengua maya | Palabras en español | Significado en lengua maya |
Venado | Kéej | Silla | Kisib che |
Jabalí | Kitam | Mesa | Mayak che´ |
Iguano | Juuj | Lápiz | Ch´ilib tsíib |
Tuza | Baj | Gis | Biil |
Tortuga | Áak | Lapicero |
|
Armadillo | Weech | Pizarrón | |
Zorra gris, gato montés | Ch´omak | Borrador | U nu´ukul tu´ux ku tu´upul ts´íib |
Mapache | K´ulu´ | ||
Ardilla | Ku´uk/p´eex | Bandera | Lakam |
Tigre | Báalam | Biblioteca | U Kúuchil áanalteo´ob |
Gato | Miis | Buenos días | Maalob k´in/maalob sastal k´in |
Sapo | Muuch | Buenas tardes | Maalob chinil k´in |
Zorro | Ooch | Alumnos | Paalal xook |
Puerco | K´éek´en | Maestro | Aj ka´anbesaj |
Perro | Peek´ | Director | |
Colibrí | Ts´unu´un | Cancha | U kúuchil tu´ux ku yúuchul báaxal |
Tórtola | Mukuy | Derecha | Xno´oj |
Gusano | Nook´ol | Izquierda | Xts´íik |
Zopilote | Ch´oom | Libro | Ts´íibil ju´un/ pikil ju´un/áanalté |
Zanate | K´a´aw | Lista de asistencia | U ju´unil k´aaba´o´ob |
Conejo | T´u´ul | Blanco | Sak |
Cuervo | Pich´ | Verde | Ya´ax |
Codorniz | Beech´ | Rojo | Chak |
Perdiz | Noom | ||
Chachalaca | Baach | Elote | Nal |
Paloma silvestre | Tsuutsuy | Arcoíris | Chéel |
Murciélago | Soots´ | Nido | K´u´ |
Garrapata | Peech | Nixtamal | K´u´um |
Libélula | Turix | Lavar | P´o´ |
Caballo | Tsíimin | Anona | Óop |
Avispa | Xuux | Aguacate | Oon |
Gallo | T´eel | Tomate | P´aak |
Piojo | Uk´ | Maíz | Ixi´im |
Pavo | Tso´ | Tortilla | Waaj |
Tejón | Chi´ik | Mañana | Sáamal |
Pulga | Ch´ik | Lluvia | Cháak |
Ratón | Ch´o´ | Piedra | Tuunich |
Tepezcuintle | Jaalej/jaaleb | Lodo | Luuk´ |
Pez | Kay | Fuego | K´áak´ |
Culebra | Kaan | Arete | Tuup |
Gallina | Kaax | Chile | Iik |
Golondrina | Kosom | Camote | Iis |
Luciérnaga | Kóokay | Estrella | Eek´ |
Pavo de monte | Kuuts | Sucio | Éek´ |
Perico | K´ali´/ k´ili´ | Carne | Bak´ |
Faisán | K´ambúul/k´áanbul | Sangre | K´i´ik´ |
Mosquito | K´oxol | Hierno | Ja´an |
Lombriz de tierra | Lukum/lukun kaan | Abuela | Chiich |
Mariposa | Péepen | Marido | Íicham |
Grillo | Sit´riiyo/máas | Nuera | Ilib |
Hormiga | Síinik | Hermanito (a) | Íits´in |
Pájara reloj o momoto | Tooj | Madre | Na´ |
Loro | T´uut´/xt´uut´ | Papá | Taata/yuum |
Caracol | Úurich | Leña | Si´ |
Ganado | Wakax | Ciruela | Abal |
Ruiseñor | Xk´ook´ | Esposa | Atan |
Lechona | Xleech | Noche | Áak´ab |
Oropéndola | Xyuuya | Camino | Bej |
Abeja | Yik´el kaab | Rebozo | Bóoch´ |
Cervatillo | Yuuk | Poniente | Chik´in |
Dios | Yuumtsil | Gemelos | Iich |
Leña | Si´ | Año | Ja´ab |
Hermano | Suku´un | Época de lluvia | Ja´aja´al |
Agrio | Su´uts´ | Plátano | Ja´as |
Hígado | Táaman | Hermana | Kiik |
Cadera | T´e´et´ | Diente | Koj |
Pecho | Tseem | Mujer | Ko´olel |
Escribir | Ts´íib | Hamaca | K´áan |
Cenote | Ts´ono´ot | Monte | K´áax |
Cuerpo | Wíinkil/wíinkilal | Mar | K´áa´náab |
Norte | Xaman | Pozole | K´eyem |
Zapato | Xanab | Sol | K´iin |
Derecha | Xno´oj | Enfermedad | K´oja´anil |
Leer/estudiar | Xook | Cocina | K´óoben |
Izquierda | Xts´íik | Calabaza | K´úum |
Patrona | Xunáan | Oriente | Lak´in |
Dedos de la mano | Yaal k´ab | Pariente/familiar | Láak´ |
Época de seca | Yáax k´iin | Relampaguear | Léets´bal |
Zapote | Ya´ | Abuelo | Lolo/nool/padin/nojoch taata |
Nube | Múuyal | Coa | Lóobche´/lóo´che´ |
Herramienta | Nu´ukul | Tierra | Lu´um |
Corazón | Puksi´ik´al | Ñame | Macal |
Papaya | Puut | Machete | Máaskab |
Sombrero | P´óok | Indígena | Máasewáal |
Pepita o semilla de calabaza | Sikil |
(LAS PALABRAS EN ROJO ESTAMO INVESTIGANDO SI REALMENTE ESTA BIEN ESCRITOS . SI TU PUEDES APOYAR EN LA ACTUALIZACION CON GUSTO ACEPTAREMOS TU APORTE)
...