INTRODUCCION A VIOLENCIA DE XENERO

CURSO DE VOLUNTARIADO PARA APOIO E ACOMPAÑAMENTO ÁS VÍTIMAS DE VIOLENCIA DE XÉNERO

MÓDULO 1: MARCO CONTEXTUAL E CONCEPTUAL DE REFERENCIA

2

TEMA 1: O SISTEMA SEXO–XÉNERO. O PROCESO DE

SOCIALIZACIÓN, BASE DA DESIGUALDADE ENTRE

MULLERES E HOMES

Concepto de sexo e xénero.

Todas as persoas nacemos cun sexo determinado, é dicir, nacemos sendo mulleres ou homes.

En función diso, trátasenos de xeito distinto na sociedade e, pola súa vez, a sociedade espera

que actuemos de forma diferente segundo sexamos mulleres ou homes, isto é, que teñamos

condutas consideradas como “femininas” ou “masculinas”. Eses comportamentos que se

consideran propios de cada sexo adquirímolos ou aprendémolos da nosa sociedade, non

nacemos con eles. Isto fai preciso diferenciar entre dous conceptos básicos para a comprensión

dos contidos deste curso: o sexo e o xénero.

O sexo é a determinación biolóxica que ten cada persoa segundo sexa home ou muller. Fai

referencia exclusivamente ás diferenzas biolóxicas (órganos xenitais e reprodutivos) que se dan

entre homes e mulleres, polo tanto naturais, conxénitas e non modificables. O sexo diferenza

en calquera especie animal a machos e femias e, no caso das persoas, a homes e mulleres.

O xénero fai referencia aos comportamentos e ás características sociais, culturais, económicas

e psicolóxicas que cada sociedade asigna a cada un dos sexos. O xénero é o que condiciona o

noso comportamento, as nosas ideas e vivencias segundo sexamos homes ou mulleres, ao

adxudicarnos uns roles e estereotipos diferentes. O xénero é o que explica que as

desigualdades entre mulleres e homes non son naturais senón que se constrúen socialmente,

varían segundo as culturas e o momento histórico e, polo tanto, podemos modificalas. Pode

dicirse que o xénero é o sexo socialmente construído. NON é sinónimo de muller.

ASPECTOS DIFERENCIAIS

SEXO XÉNERO

Diferenzas sexuais físicas. Diferenzas sociais por ser homes ou mulleres.

Son xenéticas. Son aprendidas.

Invariable ou basicamente non modificable. Pode cambiarse.

Determinado pola natureza. Determinado pola sociedade. Aprendido

socialmente

Mulleres:

Posúen determinados

atributos sexuais.

Teñen capacidade de

xestar e aleitar.

Homes:

Posúen outros

atributos sexuais Non

teñen capacidade de

xestar e aleitar.

Exemplos:

Asignación diferenciada de roles.

Distintos estereotipos de xénero atribuídos.

Vestidos e ornamentos diferentes.

Distribución non homoxénea nas distintas

profesións.

3

Estereotipos e roles de xénero.

O conxunto de cualidades e características psicolóxicas e físicas que unha sociedade asigna a homes e a mulleres, constitúe o que se denominan estereotipos de xénero. Fan referencia a unha serie de ideas impostas —simplificadas, pero fortemente asumidas— sobre as características, actitudes e aptitudes das mulleres e dos homes, que se fan “verdades indiscutibles a forza de repetirse”. Os estereotipos estipulan de maneira ríxida non só o que debe ser un home e unha muller, senón que tamén apuntan como deben comportarse para cumprir coas expectativas de rol que se ten para cada un dos sexos: son o que se chaman atribucións de xénero. Para reflexionar: Emilia Pardo Bazán, en referencia á educación das mulleres no seu tempo, escribiu: “A educación da muller non pode chamarse tal educación, senón doma, pois ten como fin a obediencia, a pasividade e a submisión”.

No seguinte cadro inclúense a modo de exemplos algúns dos estereotipos que conforman unha falsa realidade, que hai que evitar reproducir: Segundo as ideas estereotipadas … a muller é … o home é … Fantasiosa Realista Dependente Independente Cooperativa Competitivo Prudente Arriscado Tenra Agresivo Submisa Dominante Intuitiva Racional Pasiva Dinámico Medorenta Valente Subxectiva Obxectivo Insegura Seguro Débil Forte

Os estereotipos condicionan as vidas das persoas e non só se producen en referencia ao xénero, senón tamén en relación á etnia, á nacionalidade, á relixión, ou a certos colectivos. Para reflexionar: Trata de completar as seguintes frases e verás ata que punto temos interiorizado os estereotipos nas nosas mentes. Lembra que os estereotipos son falsos e inxustos.

4

Todas as xitanas son … Todos os musulmáns son … Todas as mulleres conducen … Todas as colombianas son … Todos os homes pensan en … Todas as persoas galegas son … Todas as persoas andaluzas son …

O papel que unha persoa representa nos diferentes espazos da súa vida é o que se coñece como rol (rol de esposo, rol de nai...). Os roles de xénero están directamente relacionados co reparto de tarefas entre mulleres e homes. Así, por exemplo:

 Ás mulleres asígnanselles uns roles vinculados co desenvolvemento de tarefas no ámbito doméstico, relacionadas co coidado do fogar e co coidado de persoas no contorno familiar. O rol feminino tradicional, pois, establece que a muller sexa nai, esposa e coidadora das demais persoas.

 Aos homes asígnanselles uns roles relacionados co ámbito

...