CICLO LITERARIO en evolución constante, gracias a escritores e escritoras como Manuel María, Castelao, Rosalía de Castro

“DE PERGAMIÑOS, FOLLAS VOANDEIRAS E LIBROS AO .GAL”

BREVE HISTORIA DA LITERATURA GALEGA

1.- CICLO LITERARIO en evolución constante, gracias a escritores e escritoras como Manuel María, Castelao, Rosalía de Castro, etc.

2.- SÉCULOS IX E X:

- Pobos asimilados ó Imperio Romano

- Aínda sobrevivirían restos léxicos das linguas de substracto.

- Vanse configurando as línguas romances ou neolatinas, e o galego nacerá como lingua do pobo.

- Mantense o latín como a lingua de comunicación eclesiástica.

- Xorde o Reino de Galiza con capital en Braga.

- Asentamento da antroponimia, aínda hoxe sobrevio novo Reino de Galiza, reino dos cristiáns peninsulares, terá como referente relixioso espiritual a Santiago de Compostela.

3.- A IDADE MEDIA:

- Época de grande esplendor e proxección internacional dende a época de Xelmírez ata Alfonso VI.

- Os Trobadores, autores de cantigas.

- Sociedade maioritariamente analfabeta.

- A Música como acompañamento das cantigas.

-Santiago de Compostela como centro neurálxico da Galiza medieval.

3.1.- A LIRICA MEDIEVAL GALEGO – PORTUGUESA:

- Movemento lírico  de carácter cortesán con vitalidades entre os anos 1200 e 1350.

- Conxunto de aproximadamente 1.680 cantigas profanas e 426 relixiosas.

- A lingua empregada polos autores das cantigas denominábase Koiné.

- O palacio convertérase no lugar de relaxación propio dos tempos de paz.

- O galego- portugués medieval considerase interclasista.

- Estractificación social dos compositores das cantigas:

        - Trobadores

        - Segreis

        - Xograres

- A análise métrica:

        - Ritma consonante na poesía amorosa.

        - Ritma asonante na cantiga de amigo.

        - Isosilabismo.

        - Estrofas: segundo  o número serían  cobras,e fiinda ou tornada.

        -  Tipo de cantigas segundo o esquema rimático das estrofas:

                - Unisonantes

                - Singulares

                - Duplas

                - Alternas

        - Tipo de cantigas segundo  a relación interestrófica:

                - Capcaudadas

                - Capfinidas

        - Capdenais

- O corpus lírico galego – portugués medieval está recompilado nos Cancioneiros, sendo o máis antigo  o “Cancioneiro de Ajuda”.

• A cantiga de amigo:
• E o xénero máis representativo e elaborado da nosa lírica medieval.
• Clasificación:

•  De refrán e mestría (con ou sin refrán).
• Segundo o destinatario da cantiga.

-Tamén existen outras variantes segundo os ciclos temáticos Bailadas,:  Barcarolas, Cantigas de romaría e Alboradas.

- Xéneros:

- Cantigas de amigo.

- Cantigas de amor.

- Cantigas escarnio e maldicir.

- A riqueza textual dos cancioneiros ofrécenos outros textos de con xéneros de menor calidade como son:

- O Pranto (himno fúnebre)

        - A Pastorela

        - O Tenzón

        - O Lais

        - O Descordo

        - O Eloxio

        - A  cantiga de seguir

• Os manuscritos:
• Os actualmente conservados son catro:

• Códice de Toledo
• Códice da Biblioteca Nacional de Florencia
• Códices T e E da Biblioteca do Escorial

3.2.- A PROSA MEDIEVAL:

- Os primeiros textos  datados ao redor do ano 1214, teñen carácter notarial.

- Obras escritas en lingua moito menos selecta que a poética.

- Clasificación do xénero prosístico:

        - Libros de Liñaxes

        - Ciclo do Graal ou Artúrico

        - Ciclo de Troia ou Clásico

        - Prosa Xacobea

        - Literatura pragmática

        - A prosa tabeliónica

- Falta de representatividade dramatúrxica.

3.4.- OS SÉCULOS ESCUROS (séculos XVI E XVII):

- O ascenso o trono dos Reis Católicos supora a marxinación de Galiza, introducindo o castelán como lingua de comunicación e prestixio social e económico.

- Establécese a lingua castelá como única lingua oficial.

- Emprego do galego únicamente no ámbito oral e en contextos familiares e informais, desaparecendo da Administración, e dos usos escritos.

- Impoñeranse o castelán e o portugués.

- Dase po rematada a Idade Media para dar entrada a Idade Moderna.

- Imponse o castelán como lingua escrita, pero non literaria.

- O xénero literario da poesía relixiosa segue sen interromperse .(Vilancicos de Nadal e Reis).

- Na prosa consérvanse documentos notarias e do xénero epistolar, debido a resistencia da nosa nobreza a se asimilar á lingua foránea.

- Respecto o teatro só conservamos una peza do século XVII.

- No século XVIII (que inicialmente fora incluido nos Sáculos Escuros), comenza a  modernización económica en Galiza.

4.- O SÉCULO DAS LUCES (anos 1726 - 1760):

Figuras como o Padre Sarmiento e Feixoo conseguese:

- En Economía: - modernización da agricultura.

                    - Apoio a industrialización.

                    - Mellora das deficientes vías de comunicación.

                    - Fundación de asociación.

- Demostrase o parentesco do galego co portugués, rexeitando que o galego fose un dialecto do castelán.

-Introdúcese o galego como lingua de instrucción escolar.

- Obrigase os membros da Administración a saberen galego para atender os usuarios.

- Defensa a prol da igualdade de dereitos para a muller.

5.- O SÉCULO XIX:

- Agromará desde o provincialismo  e tomará corpo pleno na segunda década do século XX co nacemento do nacionalismo.

- A primeira década foi o proceso de tránsito entre o Antigo Réxime e o Estado Liberal.

- Proceso de carácter centralista e uniformamizador.

- Intensifícanse as condicións de subsenvolvemento: fame e emigración.

- Agricultura anquilosada.

- Recoñécese o Rexionalismo e reivindicase:

- A supresión dos foros.

                -  A chegada urxente do ferrocarril

- Loita contra o sistema político representado por figuras como os caciques.

- Un dos logros máis relevantes foi recuperar o noso pasado histórico a través da publicación da Historia de Galicia.

- Este século significou a recuperación da lingua galega para a literatura.

-A lírica será o xénero máis cultivado, debido  a maior facilidade de publicación, xa que ocupaba menos espazo na prensa.

- Diálogos, estructura dialóxica do teatro e a prosa.

- Estrea do teatro neste século.

- Os escritores empregaban as variantes dialectais da súa zona.

- Difusión da nosa literatura mediante a prensa.

- Nace a editorial Biblioteca Gallega, fundada na Coruña en 1885 por Martínez Salazar e Fernández Latorre.

- XENERO POETICO:

- Recuperación do idioma propio.

- O galego consolídade como lingua de creación literaria en Galiza en oposición o castelán.

- REXURDIMENTO LITERARIO GALEGO:

Destacan catro grandes corpus singulares no conxunto da creación lírica do século XIX:

        - Rosalia de Castro:

- Colocaba no primeiro plano a voz do pobo oprimido e da muller  relegada a un segundo plano.

- Na súa obra “Cantares Gallegos”, ofrece un albúm fotográfico da situación da Galiza, esquecida, burlada e desprezada inxustamente desde España.

- Eduardo Pondal:

- Reflexa as calidades tradicionalmente masculinas  como a fortaleza ou agresividade fronte a aqueloutras entendidas como máis femininas como a flebeza ou a duzura.

- Valentín Lamas Carvajal:

- Destaca tanto na poesía como na prosa e no xornalismo.

...